Nacrt zakona o obnovljivim izvorima energije

Obnovljivi izbori energije u Srbiji
Concept of renewable energy solution in beautiful morning light. Installation of solar power plant, container battery energy storage systems, wind turbine farm and city in background. 3d rendering.

Nacrt Zakona o obnovljivim izvorima energije (u daljem tekstu: „Nacrt zakona“) objavljen je 21. januara 2021. godine od strane Ministarstva rudarstva i energetike (u daljem tekstu: „Ministarstvo“). Javna rasprava održana je u periodu između 21. januara do 9. februara 2021. godine.

Nacrt zakona uređuje, između ostalog, pitanja koja se tiču načela korišćenja energije iz obnovljivih izvora, sistem podsticaja proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora, status povlašćenog proizvođača električne energije (u daljem tekstu: “Povlašćeni proizvođač”), status privremeno povlašćenog proizvođača električne energije (u daljem tekstu: “Privremeni povlašćeni proizvođač”), procedure za sticanje povlašćenog statusa, a uvodi i pojam kupca-proizvođača.

Javni interes

Nacrt zakona na početku propisuje da je korišćenje energije iz obnovljivih izvora u javnom interesu i od posebnog značaja za Republiku Srbiju. Na ovaj način Ministarstvo je jasno istaklo nameru da pitanje korišćenja obnovljivih izvora energije postavi kao strateško opredeljenje za buduću proizvodnju električne energije dok će se strateškim i drugim dokumentima izvršiti konkretna razrada ovog načela kao i budžetska sredstva koje su republika, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave dužne da obezbede radi ispunjenje obaveza predviđenim budućim zakonom i podzakonskim aktima.

Vrste podsticaja

Sam Nacrt zakona pravi razliku između dva sistema podsticajnih mera.

Prvi je dugoočekivani sistem tržišne premije koja predstavlja dodatak na tržišnu cenu električne energije koju korisnici premije isporuče na tržište i određuje se u evrocentima po kWh u postupku aukcije. Maksimalan iznos premije je unapred određen i učesnici se na aukciji nadmeću za nižu cenu.

Osim tržišne premije Nacrt zakona predviđa i već dobro poznati Fid-in sistem (eng. Feed in tarfiff) koji kod nas postoji još od 2015. godine. Ova vrsta državne pomoći dodeljuje se kao podsticajna otkupna cena koja se garantuje po kWh za isporučenu električnu energiju u energetski sistem tokom podsticajnog perioda.

Međutim, primena fid-in tarfe je limitirana na mala postrojenja, odnosno postrojenja koja su namenjena za proizvodnju do 500kw električne energije kao a vetro-parkove do 3MW i demonstracione projekte

Postupak

U skladu sa zahtevima Energetske zajednice, Nacrt zakona predviđa povećanje transparentnosti i konkurentnosti. U tom pogledu, predviđa se napuštanje sistema koji se zasniva na prvenstvu prijave i sada predviđa aukcijski postupak.

Naime, Agencija za energetiku Republike Srbije (u daljem tekstu „AERS“) na osnovu metodologije određuje početnu visinu premije odnosno tarife koja istovremeno predstavlja i maksimalni iznos podsticaja, ispod koje se nadmeću investitori u postupku aukcija, dok se aukcije organizuju na osnovu raspoloživih kvota koje određuje Vlada.

Ministarstvo javnim pozivom pokreće postupak aukcija, formira komisiju za sprovođenje aukcije, donosi odluku o najboljim ponudama i na osnovu nje donosi rešenje o dodeljivanju/odbijanju prava na tržišnu premiju. Komisija, koju rešenjem obrazuje ministar, sprovodi postupak aukcija do donošenja odluke o najboljim ponudama.

Postupak aukcije sastoji se iz tri dela – kvalifikacija, nadmetanje i odabir najboljih ponuda.

Kvalifikacija

Kvalifikacija je prva, eliminaciona faza u kojoj se vrši odabir učesnika na osnovu ispunjenosti propisanih uslova. Nacrt zakona propisuje načelne uslove, dok će se podzakonskim aktima oni detaljnije precizirati. Jedan on osnovnih uslova je posedovanje elektrane ili građevinske dozvole za izgradnju elektrane.

Nadmetanje

Učesnici koji ispunjavaju propisane uslove ulaze u sledeću fazu aukcije – nadmetanje. Učesnici daju svoje ponude za premiju odnosno otkupnu cenu, a zatim se rangiraju od najmanjeg do najvećeg iznosa premije odnosno cene, i na taj način se kvota popunjava. Kada ukupan zbir instaliranih snaga elektrana dostigne iznos propisane kvote, kvota je popunjena.

Odabir ponuda

Poslednja faza aukcije je odabir najboljih ponuda. Komisija sastavlja nacrt rang liste koju dostavlja nadležnom ministru za poslove energetike (u daljem tekstu: „Ministar“) sa izveštajem i predlogom odluke. Na osnovu primljene dokumentacije, Ministar donosi odluku o najboljim ponudama, a potom i rešenje o dodeljivanju prava na tržišnu premiju, odnosno o odbijanju prava na tržišnu premiju učesnicima aukcije.

Na ovaj način primenom metoda aukcije data je mogućnost svih zainteresovanih privrednih subjekata da konkurišu za državne podsticaje u oblasti energetike u javno dostupnom i transparentom postupku. Takođe, uspostavljanje konkurencije u borbi za državne podsticaje dovešće i do pada premije odnosno otkupne cene što svakako dovodi do racionalnijeg korišćenja budžetskih sredstava.

Privremeni povlašćeni proizvođač

Status privremenog povlašćenog proizvođača stiče se u postupku aukcija danom donošenja rešenja o dodeljivanju prava na podsticaje.

Nakon sticanja tog statusa, privremeni povlašćeni proizvođač ima 30 dana od dana sticanja statusa da dostavi Ministarstvu finansijski instrument obezbeđenja i 15 dana od dana dostavljanja finansijskog instrumenta da Ministarstvu podnese zahtev za zaključenje ugovora o premiji. Status traje tri godine odnosno godinu dana za elektrane koje koriste solarnu energiju i može se produžiti za najviše godinu dana.

Povlašćeni proizvođač električne energije

Privremeni povlašćeni proizvođač stiče status Povlašćenog proizvođača ukoliko su ispunjeni svi uslovi koje propisuje Nacrt zakona a koji se većinski odnose na elektranu i posedovanje svih neophodnih dozvola za bavljenje ovim poslovnim aktivnostima. O dodeljivanju ovog statusa odlučuje Ministar.

Podsticajni period traje do isteka perioda amortizacije elektrane, ali ne duže od 12 godina od dana prve isplate premije.

Kupac-proizvođač obnovljivih izvora energije

Povlašćeni proizvođač električne energije

Jedna od najvažnijih novosti koju uvodi Nacrt zakona jeste status kupca-proizvođača. Prvi put, zakonom se uređuje takva kategorija i predviđa da krajnji kupci imaju pravo da proizvode električnu energiju za sopstvene potrebe, kao i da višak energije vrate u elektroenergetski sistem i tako ostvare pravo na umanjenje računa u narednom obračunskom periodu, odnosno na naknadu od strane snabdevača.

Stabilnost podsticajnih mera

Nacrt zakona izričito predviđa stabilizacionu klauzulu koja predviđa da se propisi po kojima su subjekti stekli podsticajne mere ne mogu naknadno menjati na način koji umanjuje ili ograničava stečena prava ili ugrožava ekonomska održivost postrojenja. Na ovaj način, žele se privući potencijalni investitori u obnovljivi sektor i garantuje im se stabilnost i položaj bez obzira na promene propisa do kojih može doći.

Ipak i pored toga što Nacrt izričito predviđa da su Povlašćeni proizvođači dužni da poštuju propise vodoprivrede i zaštite životne sredine sa propisanim nadzorom inspekcije za životnu sredinu i vodnih inspektora, Svetska organizacija za prirodu upozorila je da nacrt ugrožava volju građana s obzirom da predviđa finansiranje izgradnji malih hidroelektrana bez obzira na negativne posledice koje one ostavljaju po prirodu.

Videćemo da li će ovo uticati na konačni predlog Ministarstva. U ovom trenutku, javna rasprava je završena, međutim, nema najava u vezi sa objavljivanjem predloga zakona i kada bi mogao biti podnet Narodnoj skupštini na razmatranje i usvajanje.

Ovaj članak je isključivo informativne prirode i ne predstavlja pravni savet. Ukoliko su Vam potrebne dodatne informacije u vezi sa predmetnom temom, budite slobodni da nas kontaktirate putem imejla office@ncrlawyers.com ili putem telefona +381677049551.

Nemanja is attorney at law and founder of the law firm NCR Lawyers. Additionally, Nemanja is on the permanent list of arbitrators for the Commodity Exchange in Novi Sad and is also a member of the Belgrade Arbitration Center.

In his career, Nemanja has been involved in numerous complex legal transactions and has collaborated with clients from various industries. Dynamic and innovative in finding the best solutions for clients, Nemanja primarily focuses on corporate law, dispute resolution, and arbitration. Additionally, Nemanja’s legal expertise includes the protection of intellectual property for both domestic and international clients.

He completed his undergraduate and master’s studies at the Faculty of Law, University of Belgrade. Part of his master’s studies was completed at the Europa Institute in Saarbrücken as part of the Erasmus+ program.

Areas of Practice: